Time stands still, Engelse consortmuziek

Heb je het over het Engelse consort-repertoire, dan kun je niet heen om Henry Purcell: zijn Fantasieën voor gamba’s zijn het mooiste dat er in dit genre gecomponeerd is. Maar ook heel wat van zijn voorgangers wisten wel raad met de magische klank die het gambaconsort kan voortbrengen.

De Engelse consortstijl kwam voort uit de vocale kerkmuziek, waarin het al voor het midden van de 16e eeuw gebruikelijk was om zangstemmen te versterken met orgel of strijkinstrument, of vocale werken zelfs helemaal instrumentaal uit te voeren.
In composities voor gambaconsort werd lange tijd de zogenaamde In Nomine cantus firmus gebruikt. Deze lange gregoriaanse melodie (Gloria tibi trinitas) diende als basis voor allerlei muziek: van langzame, gedragen stukken tot gecompliceerde ritmische composities.
In navolging van de bovengenoemde 16e-eeuwse praktijk voert ‘l Armonia Sonora geheel instrumentaal het prachtige luitlied van John Dowland Time stands still uit en van Thomas Morley No, no Nigella. Maar er staat meer op het programma: Dowland’s The Earl of Essex Galliard: een vijfstemmige instrumentale versie van het vierstemmige Can she excuse my wrongs. Bekende liedjes werden gebruikt als instrumentale ‘cantus firmus’; het bekendste is ‘Browning’, over de melodie van Tthe leaves be green’, die afwisselend in alle stemmen te horen is.
Destijds populaire dansvormen als Pavan en Galliard lenen zich voor uiteenlopende zettingen; de stukken lopen volgens een vast ritmisch patroon en worden meestal gecombineerd. Anthony Holborne was er een meester in; hij componeerde vele prachtige pavans en galliards met bijzondere namen zoals ‘The Funerals’, en ‘Muy Linda’.
Van een heel andere orde is de eigenzinnige Tobias Hume; in zijn muziek hoor je de verwantschap tussen de gamba en de luit. In zijn solostukken klinken veel akkoorden naast grote sprongen, waarin de gambist in zijn eentje meerstemmig speelt, en zo eigenlijk het consort nabootst. De trio’s en kwartetten van Hume zijn een combinatie van dat solospel en consortpraktijk. Het resultaat is een volle rijke klank met prachtige lijnen, in samenklank met veel akkoorden en een eenvoudige baslijn.

En uiteindelijk is er dan de ‘Fantasy’; in deze vorm zijn componisten niet meer gebonden aan een vaste melodie, ritmische structuur of cantus firmus.
Henry Purcell, de grootmeester van de vroege Engelse Barok, ging tot het uiterste in zijn Fantasies; de stukken bestaan uit verschillende delen, met uiteenlopende thematiek en tempi als slow, brisk, etc. Lange frases – vaak vol schrijnende dissonanten – en energieke snelle delen wisselen elkaar af. De harmonische rijkdom en inventiviteit van deze Fantasies maken dat ze het hoogtepunt vormen van de Engelse gambaconsortmuziek.
Voor de luisteraars uit die tijd was het even wennen. Er werd geklaagd dat het bij deze stukken niet altijd lukte om met je voet de maat mee te tikken…

l’Armonia Sonora
Mieneke van der Velden
Kaori Uemura
Ricardo Rodríguez Miranda
Joshua Cheatham
Christine Plubeau
Viola da gamba

Programma

John Dowland (1563-1626)
Time stands still
Tobias Hume (1579-1645)
Love’s Farewell
John Dowland
The Earl of Essex Galliard

Henry Purcell (1659-1695)
Fantasia a 4
Fantasia a 4

William Byrd (1543-1623)
Browning a 5, ‘The leaves be green’
Tobias Hume
The king of Denmarkes health
John Dowland
The King of Denmarks Galliard

William Lawes (1602-1645
Set a 5 C-maj.

pauze

Thomas Morley (1557/8-1602)
Fantasy Il Lamento
William Byrd
In Nomine
Thomas Morley
No, no, Nigella

Anthony Holborne (1545-1602)
Pavan The Funerals
Galliard Muy Linda
Tobias Hume
A Souldier’s Galliard
The Pashion of Musicke
Sir Christopher Hattons Choice

Henry Purcell
Fantasia a 3
Fantasia a 4
Fantasia upon one note

€ 17,50 voorverkoop /€ 20,- aan de zaal – cjp € 2,50 korting